در پیچ و خم موضوعات مختلف جامعه، به خاطر داشته باشیم که یکی از محورهای شعار سال، بحث فرهنگ بود. در همین راستا باید اذعان کرد که مساله حیثیّت و آبرو ازجمله مهم ترین مباحث فرهنگی جامعه است.

در اسلام به حیثیت و آبروی مومن بسیار تاکید شده است. این تاکید هم راجع به آبروی دیگران و نیز آبروی خود فرد است.

1. از دیدگاه دینی هر کس نسبت به آبروى دیگران دو وظیفه مهم دارد:

1 - 1. حفظ آبرو دیگران

مهم‏ترین راه حفظ آبروى دیگران، پوشیدن کاستى‏ها و زشتى‏هاى‏ اوست. از این رو، خداى بزرگ با این‏که از عیان و نهان بشر آگاه است، عیوب او را برملا نمى‏سازد. از این رو، براى انسانى که خود از کاستى و عیب دارد، سزاوار نیست به جست‏وجوى عیبهای دیگران باشد و یا با سخنان خود در پى بدنام‏کردن و آشکارساختن لغزش‏هاى آنان باشد.

دیگر این‏که از سبک‏کردن و تحقیر او بپرهیزد، بنابر این، به تمسخر گرفتن دیگران، برجسته ‏نمودن نقص‏هاى ظاهرى دیگران، سرزنش دیگران به دلیل خطاهایى که خواسته یا ناخواسته مرتکب شده اند، تندى و خشونت در برابر درخواست دیگران و همچنین نگاه حقارت‏آمیز به دیگران، به ‏ویژه اگر در جمع اشخاص دیگر باشد، هتک آبروى مومن محسوب مى‏شود.

نتیجه این‏که هرگونه سخن یا عملی که موجب تزلزل شأن و مرتبه برادر یا خواهر دینى بشود، از نظر اسلام نکوهیده است. امام صادق علیه السلام در این باره مى‏فرماید:

 «مَنْ رَوى‏ عَلى‏ مُؤْمِنٍ رِوایهً یُریدُ بِها شَیْنَهُ وَ هَدْمَ مُرُوَّتِه‏ لِیَسْقُطَهُ مِنْ أَعْیُنِ النَّاسِ أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ وِلایَتِه‏ إِلى‏ وِلایَةِ الشَّیْطانِ فَلا یَقْبَلُهُ الشَّیْطانُ»(1)

آن که به زیان مؤمنى به قصد آبروریزى و از بین‏بردن آقایى او سخنى گوید تا او را از چشم مردم بیندازد، خداوند او را از ولایت خود خارج و به سوى ولایت شیطان رها مى‏کند، ولى شیطان هم او را نمى‏پذیرد.

گفتنى است که چنانچه این برخورد ناپسند با توهین نیز همراه باشد، مانند القاب زشت و نسبت‏هاى ناروا، چه‏بسا موجب «قذف» (2) نیز بشود، که این خود علاوه بر آثار و عواقب اخروى، مجازات‏هایى دنیوى نیز به دنبال دارد که به وسیله حاکم اسلامى به اجرا درمى‏آید.

1 – 2. دفاع از آبرو دیگران

هر مسلمانى علاوه بر این که خودش وظیفه دارد آبروی مومنی را نریزد، همچنین وظیفه دارد به اندازه توان خویش، نگذارد که دیگران نیز آبروى برادر دینى‏اش را بریزند. یعنی از آبروی مومنان دفاع کند. مردى در حضور رسول اکرم صلى الله علیه و آله از کسى بدگویى کرد، در همان جا فرد دیگرى در مقام دفاع از او برآمد.

حضرت فرمود:

 «مَنْ رَدَّ عَنْ عِرْضِ أَخیهِ کانَ لَهُ حِجاباً مِنَ النَّار(3)

 کسى که جلوى آبروریزى برادر مؤمنش را بگیرد، از آتش دوزخ در امان است.

1. حفظ آبروی خود

آنچه بیان شد راجع به وظیفه مومن نسبت به آبروی دیگران بود. اسلام همان طور که از پیروان خود می خواهد نسبت به آبروی دیگران حساس باشند، همچنین از آنان می خواهد که نسبت به آبروی خود نیز حساس باشند و بی جهت آبروی خود را در معرض خطر قرار ندهند. در معرض خطر قرار دادن آبرو خود گاهی با عنوان بی حیایی یاد می شود.

حیا، حالت شرمسارى و خجلت در ارتکاب اعمال ناپسند را گویند. هرگاه، صفت نیکوى حیا در انسان باشد، مایه دورى جستن وى از کارهاى زشت و حفظ آبرویش می شود. امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود:

 «الْحَیاءُ یَصُدُّ عَنْ فِعْلِ الْقَبیحِ»(4)

حیا از ارتکاب کار زشت جلوگیرى مى‏کند.

بی حیایی و نداشتن شرم معظل فرهنگی است که کما بیش در جامعه از سوی برخی افراد رواج دارد. وقتی در محیط های اجتماعی دیده می شود افرادی هنجارهای جامعه را رعایت نمی کنند و هر طور که میل شان بود می پوشند، مگویند، می خورند، یا اعمال دیگر را انجام می دهند، باید نام این افراد را بی حیا گذاشت. یعنی کسی که داشتن یا نداشتن آبروی دینی برایش مهم نیست.

صفا، پاکى و عفت، یکى از ثمره‏هاى برخوردارى از صفت ارزشمند حیا در محیط زندگى است، و در مقابل پرهیز نکردن از کارهایى که شرم و حیا را در انسان ضعیف و کمرنگ مى‏کند، در نهایت منجر به انجام فعل زشت و خدشه‏دار شدن آبرو انسان می شود.

امیر مومنان علی(ع) می فرماید:

«الْحَیاءُ یَصُدُّعَنْ فِعْلِ الْقَبیحِ» (5)

حیا از [انجام‏] کار زشت جلوگیرى مى‏کند.

در هر حال، علاوه بر تاکید دین اسلام به آبرو داری مومن، ما ایرانیان ملتی آبرو دار و آبروخواه هستیم. آن طور که پدرانمان و اجدادمان این چنین بودند. پس شایسته است در زندگی روزمره مان با تقلید از فرهنگ بیگانه اعمالی انجام ندهیم که در فرهنگ اصیل ایرانی، معنای بی آبروی و بی حیایی تلقی می شود.