انسانها در زندگی اجتماعی به طور طبیعی محتاج یکدیگرند. از این رو، دین اسلام هم به این نیاز مدنی انسان توجه کرده، سفارش بسیار راجع به کمک رسانی و مشکل گشایی افراد جامعه نسبت به یکدیگر کرده است.
مشگل گشایی از هم نوع یعنی آنکه آدمى در حد توان و مقدورات باید نسبت به مشکلات زندگى افراد فامیل، همسایگان، همکاران، زیردستان، هموطنان و حتّى همنوعان در دیگر کشورها حساسیت داشته باشد و در حل آنها پیشقدم باشد. چنین روحیه اى تا آنجا اهمیت دارد که پیامبر خدا (ص) فرمود:
هر کس بشنود مردى مسلمانان را به فریاد مى طلبد ولى به فریادش نرسد، مسلمان نیست.1
در نظر امیر مؤمنان (ع) برطرف ساختن نیاز دیگران علاوه بر مشکل گشایی از یک انسان، مزیتی نعمت گونه برای خود فرد خیِّر است. لذا می فرماید:
همانا نیاز مردم به شما، نعمتى است از برایتان.2
در حدیث دیگر از امام باقر (ع) نیز در اهمیت این عمل خداپسندانه مى خوانیم:
سه خصلت، محبوبترین اعمال در نزد خداست: 1- مسلمانى، مسلمان دیگرى را غذا بدهد و از گرسنگى برهاند؛ 2- گرفتارى اش را برطرف سازد؛ 3- بدهى اش را بپردازد.3
از این رو، فرد مسلمان نه تنها از مشکلات مردم نباید خسته شود بلکه چون آن را نعمت الهى مى داند، به دنبال آنها بگردد تا با برطرف ساختن هر مشکلى، بر نعمت جدیدى دست یابد. متاسفانه در عصر و زمان ما جامعه اسلامی آن چنان دچار منفعت طلبی دنیوی شده است که هرگونه عمل خیر خواهانه را برای خود خسران می پندارد. هر چه هست فکر سود و زیان مادی است. اگر گهگاه افرادی هم کمک به نیازمندان می کنند، آن چنان از کار خود برداشت تبلیغی می نمایند که گویی تنها خیر خواهان زمین آنانند.
شوکت سازند حرفی مسخره تر از این نشنیده که یک آدم بیسواد و بی اخلاق مثل یک سیاستمدار بی تقوا، یک فروتبالیست پولدوست، یک هنرمند بی خاصیت، پول میلیاردی نامشروع ملت را به جیب میزند. اما در انظار عمومی این گونه وانمود می کند که بسیار آدم خیری است و به افراد نیازمند کمک می کند. آنان جلوه نمایی می کنند فقط برای چهره شدن و این از دردهای جامعه ماست.
در هر حال سنت مشکل گشایی از نیازمندان از آن قوانین اجتماعی اسلام می باشد که شکل صحیح آن متروک مانده است. از جمله شکل صحیح رفع نیاز مردم، بی منت بودن و حتی الامکان پنهان بودن است. قرآن کریم راجع به بی منت بودن کمک به دیگران می فرماید:
اى کسانى که ایمان آورده اید، صدقه هاى خویش را با منّت نهادن و اذیت کردن تباه نسازید.4
در باره پنهان بودن عمل کمک رسانی به دیگران هم باید گفت که سیره امامان معصوم(ع) بر مخفی نگاه داشتن عمل های خیرخواه خود بوده است. مگر در جایی که بیان آن باعث انگیزه دهی به دیگران شود. نه آنکه بخشش کننده خود، هزار و یک از بیت المال و مال های مشکوک و حرام سود بَرد و یک آن را در اتظار عمومی ببخشاید.
امام سجاد (ع) حدود یکصد خانوار از اهل مدینه را سرپرستى مى کرد و همه نیازمندى هاى آنان را برآورده مى ساخت ولى آنان نمى دانستند که از سوى چه کسى تأمین مى شوند و پس از آنکه امام رحلت فرمودند، به این نکته پى بردند.5
بیاییم در این دوران ماده گرایی نوین که با گریم عدالت خواهی یا اعتدال طلبی بزک شده است، اندکی به سیره حضرات معصوم (ع) بازگردیم که از جمله برکات وجود مقدّس آنان، مشکل گشایى و غمزدایى از کار و دل مؤمنان است، آن بزرگواران در هر عصرى، سبب آرامش دلها و گشاینده گره هاى کور زندگى و آسان شدن کارها هستند، چنانکه در زیارت جامعه خطاب به آنها مى گوییم:
خداوند به سبب شما اندوه را مى زداید و پریشانى را برطرف می سازد ... به سبب شما ما را از زبونى رهانیده و اندوههاى جانکاه ما را زدوده است.6
