با وقوع بلا در ساختمان پلاسکو در دی ماه 1395 این سوال مطرح می شود که:

آیا بلایا در نظام هستی قابل توجیه هستند.

با مرورى اجمالى بر آیات قرآن و روایات، روشن می شود که همه بلایا، در بردارنده حکمتى از طرف خداوند متعال مى‏ باشند. از جمله: 

  1. عامل توجه، بیدارى دل و توفیق به توبه:

چون انسان بر اثر غفلت و فراموشى یاد خداوند، مرتکب معصیت و گناه مى‏ شود، براى خروج از غفلت، همواره به تذکری نیاز دارد تا یاد خدا کند.

قرآن کریم می فرماید:

ما به سوى امم سابق، پیغمبرانى فرستادیم، اما آنان اطاعت نکردند؛ از این رو، آنان را به بلا و مصیبت مبتلا کردیم؛ شاید که آنها به درگاه خدا زارى کنند و توبه نمایند.(1)

در آیه دیگرى درباره کافران مى‏ فرماید:

ما کافران را عذاب نزدیک‏ تر بچشانیم، غیر از آن عذاب بزرگ‏تر و شدیدتر قیامت؛ شاید که به سوى خدا باز گردند.(2)

مراد از «عذاب نزدیک تر» در آیه شریفه، همین مصایب و دردهاست، نه عذاب مرگ و نه عذاب اخروى؛ زیرا خداوند حکمت این عذاب را برگشت کافر به رحمت الهى معرفى مى‏ کند که با مرگ حاصل نمى‏ شود.

2. آثار تکوینى اعمال و عذاب گنهکاران:

آیات دیگرى از قرآن، مصیبت‏ها و رنج‏ها را نتایج سوء اعمال زشت انسان‏ها بر مى‏ شمارند.

خداوند براى تکفیر گناهان برخى از مردم آنها را در همین دنیا عذاب مى‏ کند. در قران کریم می خوانیم:

اگر شما را مصیبتى رسد، به خاطر کارهایى است که کرده‏ اید.(3)

در این آیه شریفه، خداوند متعال بلایا را به افعال اختیارى انسان‏ها مرتبط مى‏ کند و آنها را آثار تکوینى اعمال افراد، مى‏ داند؛ همچنان که روایات بسیارى نیز حکمت بلایا را پاک شدن گناهان معرفى مى‏ کنند.

3. امتحان الهى و موجب تکامل وجودى:

امام صادق (ع) مى ‏فرمایند: در بهشت جایگاهی است که فقط بندگان مصیبت دیده به آن جایگاه رفیع می رسند.

در فرهنگ اسلامی بسیارى از مشکلات و بلاها، امتحان الهى بوده و بعضى از مقامات و موقعیت‏ها تنها بر اثر پیروزى در امتحان الهى و تحمل مصایب و شداید حاصل مى‏ شوند.

قرآن کریم می فرماید:

البته شما را به اندکى ترس و گرسنگى و بینوایى و بیمارى و نقصان در محصول مى‏ آزماییم. و شکیبایان را بشارت ده.(4)

حضرت على (ع) انسان مبتلا به مشکلات را به درختان بیابانى تشبیه نموده که چوبشان سخت‏ تر است؛ یعنى انسانى که با مشکلات مبارزه کرده و در این شرایط رشد نموده باشد، ثمره ایمانى او در مقابل افرادى که زندگى را به خوشى و راحتى سپرى مى‏ کنند بیشتر خواهد بود. (5)

این نکته قابل تامل است که در دوران ما بیستر بلایا از حالت فردی خارج و به شکل عمومی ظهور پیدا می کند.

مثل سیل، زلزله، از ریل خارج شدن قطار، سقوط هواپیما، فرو ریختن بلند مرتبه و غیره. که معمولا در پی این حوادث جان باختگان هم زیاد هستند.

در هر حال با درود بر ارواح آتش نشان های جان برکف حادثه پلاسکو، یاد آور می شود که گاهی پیام بلاهای الهی برای کل جامعه است نه فرد خاص یا افراد خاص.